Đẹn miệng là gì? Nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

Đẹn miệng là tình trạng nhiễm nấm Candida ở vùng miệng, khiến các mảng trắng xuất hiện trên lưỡi, má, và các bề mặt khác trong khoang miệng. Đây là bệnh khá phổ biến, tuy nhiên nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn tới biến chứng nguy hiểm. Vậy đẹn miệng do đâu? Làm thế nào để phòng tránh và điều trị hiệu quả? Cùng tìm hiểu ngay sau đây.

Đẹn miệng là gì?

Đẹn miệng là tình trạng nhiễm nấm Candida ở vùng miệng, làm cho lưỡi và niêm mạc miệng bị viêm, dẫn đến xuất hiện các mảng trắng đục hoặc vàng trên bề mặt lưỡi, má, vòm họng.

Cụ thể, khi bị đẹn miệng, bề mặt lưỡi sẽ xuất hiện các mảng màu trắng đục hoặc vàng nhạt, lan rộng thành từng lớp dày be bét khắp vùng lưỡi và niêm mạc miệng. Các vết đẹn này có kết cấu mềm, dễ bị bong tróc khi cọ xát nhẹ nhàng, gây cảm giác khó chịu khi ăn uống. Nếu để lâu ngày, chúng có thể lan rộng khắp vòm miệng, họng và gây khó thở.

Đẹn miệng được xem là bệnh lý về miệng khá phổ biến do sự mất cân bằng vi sinh vật. Bình thường trong khoang miệng luôn tồn tại các vi khuẩn có lợi và vi khuẩn gây hại. Khi các yếu tố như sức đề kháng giảm sút, stress, dinh dưỡng kém…xảy ra thì sự cân bằng này bị phá vỡ. Lúc này, các vi khuẩn có hại như nấm Candida sẽ nhân lên nhanh chóng và gây bệnh.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh vật, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm Candida phát triển quá mức chính là do sức đề kháng của cơ thể suy giảm. Người có hệ miễn dịch kém như người già, trẻ em, phụ nữ mang thai, người gầy yếu sau ốm dài…đều dễ bị đẹn miệng.

Nguyên nhân gây bệnh đẹn miệng

Nguyên nhân gây bệnh đẹn miệng được chia làm 2 nhóm chính: nguyên nhân nội sinh và nguyên nhân ngoại sinh.

Nguyên nhân nội sinh

Nguyên nhân nội sinh chính dẫn đến bệnh đẹn miệng bao gồm:

Hệ miễn dịch suy giảm

Đây được xem là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh, tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển quá mức.

Khi hệ miễn dịch bị suy yếu, khả năng đề kháng và kiểm soát các tác nhân gây hại như vi khuẩn, nấm, virus của cơ thể giảm sút. Lúc này, các loại nấm có hại như Candida sẽ nhân lên nhanh chóng, gây bệnh.

Một số đối tượng thường bị suy giảm miễn dịch và dễ mắc bệnh đẹn miệng:

• Người già do quá trình lão hóa làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Phụ nữ có thai do sự thay đổi nội tiết tố làm giảm sức đề kháng.
• Trẻ em có hệ miễn dịch non yếu, dễ bị tổn thương.
• Người bị các bệnh như AIDS, ung thư máu làm suy giảm miễn dịch nghiêm trọng.
• Người gầy yếu, mệt mỏi do dinh dưỡng kém hay ốm dài ngày.

Như vậy, tình trạng suy giảm miễn dịch chính là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên bệnh đẹn miệng.

Rối loạn nội tiết tố

Sự thay đổi đột ngột về nội tiết tố trong cơ thể cũng có thể gây rối loạn cân bằng hệ vi sinh vật và tạo cơ hội cho nấm phát triển.

Một số trường hợp hay gặp gồm tăng tiết estrogen ở phụ nữ mang thai, phụ nữ tiền mãn kinh hoặc dùng các loại thuốc tránh thai. Sự tăng đột biến lượng estrogen nội sinh sẽ làm thay đổi môi trường tự nhiên trong âm đạo và khoang miệng, khiến các loại nấm như Candida dễ xâm nhập và phát triển.

Mắc một số bệnh mãn tính

Một số bệnh như đái tháo đường, AIDS, ung thư máu… cũng gây ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng các bệnh về nấm, trong đó có bệnh đẹn miệng.

Người bị các bệnh mãn tính kể trên thường có tỷ lệ mắc đẹn miệng cao hơn so với người bình thường. Đặc biệt, bệnh nhân tiểu đường thường xuyên phải đối mặt với tình trạng đẹn miệng do lượng đường trong máu và nước bọt tăng cao, tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.

Nguyên nhân ngoại sinh

Bên cạnh các yếu tố nội sinh, một số nguyên nhân ngoại sinh sau đây cũng góp phần làm mất cân bằng hệ vi sinh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển quá mức của nấm gây bệnh đẹn miệng:

Sử dụng kháng sinh, corticoid kéo dài

Việc lạm dụng các loại thuốc này trong thời gian dài sẽ làm giảm số lượng vi khuẩn có ích trong miệng. Từ đó tạo khoảng trống để các loại nấm có hại như Candida hoành hành và nhân lên nhanh chóng.

Cụ thể, kháng sinh có tác dụng tiêu diệt rất nhiều nhóm vi khuẩn, kể cả vi khuẩn có lợi. Tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh này làm tăng nguy cơ nhiễm nấm Candida gây đẹn miệng, nấm men âm đạo ở nữ giới.

Tương tự với corticoid, thuốc này cũng ức chế hoạt động của hệ miễn dịch, khiến khả năng kiểm soát các loại nấm gây hại bị suy yếu. Do đó, tình trạng đẹn miệng cũng trở nên phổ biến hơn ở người dùng corticoid.

Chế độ dinh dưỡng không hợp lý

Chế độ ăn uống thiếu hụt dinh dưỡng hoặc thừa một số chất, đặc biệt là đường và chất béo cũng có thể gây đẹn miệng.

Lượng đường quá nhiều trong máu và nước bọt sẽ cung cấp nguồn “thức ăn” dồi dào cho các loại nấm phát triển như Candida. Ngược lại, tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng cũng khiến miễn dịch bị suy yếu, mở đường cho nấm xâm nhập.

Căng thẳng thần kinh

Tình trạng căng thẳng kéo dài cũng khiến cơ thể tiết ra nhiều hormon gây stress, làm suy giảm miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm nấm Candida.

Thói quen thiếu ngủ, thức khuya thường xuyên cũng góp phần làm cơ thể luôn trong tình trạng mệt mỏi, sức đề kháng kém, dễ bị đẹn miệng hơn.

Ngoài các nguyên nhân chính nội sinh và ngoại sinh như trên, một số yếu tố sau đây cũng có thể góp phần gây nên tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh, tạo cơ hội cho nấm Candida phát triển quá mức:

• Vệ sinh răng miệng kém, đánh răng không đúng cách: khiến các vi khuẩn có hại như nấm Candida dễ dàng xâm nhập và phát triển mạnh trong khoang miệng. Đặc biệt người mang răng giả mà không vệ sinh thường xuyên, kỹ càng thì nguy cơ đẹn miệng càng cao.
• Sử dụng chung các đồ dùng cá nhân như khăn mặt, bàn chải đánh răng, cốc uống nước… tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm chéo nấm Candida giữa những người trong gia đình hoặc cộng đồng.
• Tiếp xúc gần gũi, thân mật với người đang bị bệnh đẹn miệng hoặc nhiễm nấm Candida ở âm đạo. Nên hạn chế hôn, dùng chung đồ đạc với người bệnh để phòng lây lan bệnh.
• Ở một số nơi điều kiện vệ sinh kém, khí hậu ẩm ướt thuận lợi cho nấm mốc phát triển cũng khiến người dân có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm nấm, trong đó có bệnh đẹn miệng.

Triệu chứng điển hình của bệnh đẹn miệng

Khi bị đẹn miệng, người bệnh thường xuất hiện một số triệu chứng điển hình sau:

Các mảng bám màu trắng/vàng ở niêm mạc miệng

Đây là triệu chứng dễ nhận biết nhất của bệnh. Ban đầu, bề mặt lưỡi xuất hiện vài mảng nhỏ màu trắng đục hoặc vàng nhạt. Sau đó, các mảng dần lan rộng ra cả vùng má, nướu răng, vòm họng, thành từng lớp dày be bét che phủ gần hết khoang miệng.

Các vết đẹn này có kết cấu mềm, dễ tróc ra khi cọ xát nhẹ. Chúng có thể lan rộng đến tận thanh quản gây khó thở nếu không được điều trị kịp thời.

Cảm giác khó chịu, đau rát bên trong miệng

Người bệnh thường cảm thấy khó chịu, ngứa ran, rát bỏng vùng lưỡi và niêm mạc miệng. Các vết đẹn dễ bị tróc ra, chảy máu khi nói chuyện, ăn uống gây đau đớn. Miệng thường xuyên có mùi hôi khó ngửi.

Khó nuốt, ăn uống gặp khó khăn

Do cảm thấy đau rát và ngứa trong khoang miệng, người bệnh thấy khó khăn khi nuốt, ăn uống. Thức ăn dễ dàng bám vào các vết loét, khiến cơn đau càng trầm trọng hơn.

Chảy nước bọt, miệng dịch nhiều

Lượng nước bọt tiết ra sẽ nhiều bất thường, có thể lên đến vài lít mỗi ngày. Dịch nhầy trong khoang miệng cũng tăng nhiều. Đây cũng là môi trường lý tưởng để vi khuẩn và nấm men phát triển.

Cảm thấy mệt mỏi, đau nhức đầu

Một số người còn gặp phải các triệu chứng toàn thân khác kèm theo như cảm thấy mệt mỏi, đau nhức cơ, đầu, đôi khi sốt nhẹ.

Như vậy, người mắc đẹn miệng thường đi kèm nhiều triệu chứng điển hình, dễ nhận biết. Tuy nhiên, cũng có một số ít trường hợp triệu chứng nhẹ, khó phát hiện. Lúc này cần làm xét nghiệm cấy nấm để xác định chính xác.

Điều trị đẹn miệng như thế nào?

Để điều trị dứt điểm bệnh đẹn miệng cần kết hợp các phương pháp sau:

Sử dụng thuốc kháng nấm

Cách điều trị phổ biến và hiệu quả nhất đối với bệnh đẹn miệng là sử dụng các loại thuốc kháng nấm. Các loại thuốc thường được lựa chọn gồm:

Thuốc mỡ Nystatin

Đây là loại thuốc mỡ chuyên dùng để điều trị ngoài da các bệnh nhiễm nấm Candida. Thuốc có tác dụng ức chế sự sinh trưởng của nấm gây bệnh.

Cách dùng: Dùng tăm bông thấm thuốc, bôi lên vùng da bị tổn thương 2 lần/ngày. Đối với đẹn miệng, nên bôi đều một lớp mỏng Nystatin lên toàn bộ khoang miệng, lưỡi.

Kem Miconazole

Đây cũng là loại kem kháng nấm tác dụng tại chỗ, thường dùng 2 lần/ngày để điều trị đẹn miệng. Tác dụng kéo dài khoảng 4 giờ sau 1 lần bôi.

Thuốc uống Itraconazole

Là thuốc uống có tác dụng diệt nấm xâm lấn, ức chế quá trình sinh trưởng và tái tạo của nấm Candida. Liều dùng thường 100mg/ngày, uống 1 lần hoặc chia làm 2 lần, kéo dài 7-14 ngày.

Ngoài ra, tùy theo tình trạng bệnh nhân, bác sĩ có thể kê thêm một số loại thuốc kháng nấm tăng cường khác như Fluconazole, Amphotericin B.

Thuốc được dùng với nhiều dạng bào chế linh hoạt như viên uống, nước uống, kem bôi, thuốc nhỏ mũi,…giúp tối ưu hiệu quả điều trị.

Vệ sinh răng miệng sạch sẽ

Song song với việc sử dụng thuốc, người bệnh cần đảm bảo vệ sinh răng miệng sạch sẽ, tránh để các mảng bám, thức ăn thừa tích tụ lại trong khoang miệng. Cụ thể:

• Súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc các dung dịch súc miệng có chứa tinh dầu thiên nhiên như tinh dầu tràm, bạc hà, nhục quế… ít nhất 2-3 lần/ngày. Các loại tinh dầu này có tính kháng khuẩn cao, giúp làm sạch niêm mạc miệng.
• Đánh răng kỹ 2 lần/ngày bằng bàn chải mềm và kem đánh răng có chất tẩy rửa nhẹ. Nên đánh răng sau mỗi bữa ăn để loại bỏ thức ăn thừa, giảm nguy cơ viêm nhiễm.
• Lau sạch bên trong khoang miệng bằng gạc sạch thấm nước muối ấm. Lưu ý không chà xát mạnh để tránh làm tổn thương niêm mạc, khiến tình trạng nhiễm trùng nặng thêm.
• Không nên hút thuốc, sử dụng đồ uống có cồn và chất kích thích bởi chúng làm tổn thương niêm mạc miệng, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Vệ sinh răng miệng sạch sẽ sẽ giúp loại bỏ môi trường ẩm thấp, hạn chế sự phát triển của nấm, vi khuẩn gây bệnh, qua đó giúp quá trình điều trị được hiệu quả và nhanh chóng hơn.

Tăng cường dinh dưỡng, miễn dịch

Bên cạnh sử dụng thuốc, người bệnh cần lưu ý bổ sung dinh dưỡng hợp lý cũng như các vi chất làm tăng sức đề kháng để giúp cơ thể sớm khỏe mạnh, ngăn chặn tình trạng nấm tái phát.

Cụ thể:

• Uống đủ 2-3 lít nước, bổ sung nhiều rau xanh, củ quả chín mỗi ngày nhằm cung cấp vitamin, khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Các loại hoa quả ngọt như nho, chuối, cam có nhiều vitamin C rất tốt cho người bệnh.
• Ăn các loại thực phẩm lên men như sữa chua, kim chi giàu vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Bổ sung thực phẩm chức năng hoặc uống viên vitamin C, E, kẽm, dầu cá… theo hướng dẫn của bác sĩ để tăng cường miễn dịch cho cơ thể.

Điều trị đẹn miệng kết hợp với chế độ dinh dưỡng đầy đủ các vitamin và khoáng chất sẽ giúp quá trình điều trị được hiệu quả và nhanh chóng hơn. Thời gian điều trị thường kéo dài từ 2-4 tuần. Trong quá trình này, người bệnh cần kiên trì điều trị, không ngừng sử dụng thuốc giữa chừng để tránh nấm tái phát.

Một số mẹo dân gian hỗ trợ điều trị đẹn miệng hiệu quả

Ngoài các phương pháp điều trị đẹn miệng truyền thống bằng thuốc, một số biện pháp dân gian sau cũng cho thấy hiệu quả nhất định, có thể áp dụng để hỗ trợ quá trình điều trị:

Sử dụng mật ong và nghệ

Mật ong và tinh bột nghệ là hai nguyên liệu thiên nhiên, chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe. Kết hợp hai thực phẩm này sẽ tạo thành hỗn hợp có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm rất tốt, có thể áp dụng để điều trị đẹn miệng.

Cách thực hiện:

• Bước 1: Trộn đều mật ong nguyên chất với tinh bột nghệ theo tỷ lệ 1:2
• Bước 2: Khuấy đều cho đến khi hỗn hợp chuyển sang đặc sệt, sánh mịn như hỗn hợp kem dưỡng
• Bước 3: Thoa 1 lớp mỏng hỗn hợp trên lên vùng da bị tổn thương do đẹn miệng, để yên trong 20 phút rồi súc miệng sạch bằng nước ấm
• Bước 4: Lặp lại 2 lần mỗi ngày cho đến khi khỏi hẳn

Ưu điểm của phương pháp này:

• Mật ong, tinh bột nghệ đều là những thần dược thiên nhiên an toàn, lành tính.
• Hỗn hợp từ 2 thành phần trên có tác dụng sát khuẩn, chống viêm, kích thích tái tạo tế bào hiệu quả.
• Giúp làm lành vết thương nhanh chóng, đẩy lùi tình trạng nhiễm nấm gây đẹn miệng.
• Phương pháp đơn giản, dễ thực hiện tại nhà.

Súc miệng bằng nước khế chua

Nước khế chua là một phương thuốc dân gian đã được sử dụng từ lâu để điều trị đẹn miệng. Đây là cách làm:

• Bước 1: Chuẩn bị 2-3 quả khế chua chín, rửa sạch vỏ
• Bước 2: Dùng dao nhỏ hoặc máy xay sinh tố xay nhuyễn quả khế
• Bước 3: Cho bã khế đã xay vào nồi cùng với 1 lít nước lọc, đun sôi trong 15 phút với lửa vừa
• Bước 4: Tắt bếp, để hỗn hợp nguội bớt rồi lọc bỏ bã, giữ lại phần nước

Cách dùng:

• Dùng nước khế chua nguội ấm để súc miệng, ngậm và nuốt dần
• Lặp lại 2-3 lần mỗi ngày sau khi đánh răng hoặc trước khi đi ngủ

Ưu điểm của nước khế chua:

• Nước khế chứa axit hữu cơ, vitamin C dồi dào, có tính sát khuẩn cao
• Giúp tiêu diệt các loại nấm gây hại như Candida trong khoang miệng
• Đồng thời còn làm se, tẩy tế bào chết trên bề mặt lưỡi và niêm mạc miệng
• Phương pháp đơn giản, dễ thực hiện tại nhà.

Ngoài ra còn có thể áp dụng một số cách dân gian khác như súc miệng bằng nước muối, giấm táo, nước cốt củ cải…để hỗ trợ điều trị. Tuy nhiên, những phương pháp này chỉ mang tính hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn việc dùng thuốc điều trị.

Cách phòng ngừa bệnh đẹn miệng hiệu quả

Muốn phòng tránh đẹn miệng, bạn cần lưu ý thực hiện một số biện pháp sau:

Giữ gìn vệ sinh răng miệng sạch sẽ

Đây là biện pháp đơn giản nhưng vô cùng quan trọng để ngăn ngừa đẹn miệng. Cụ thể:

• Nên đánh răng đúng cách ít nhất 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 2 phút, sau khi ăn sáng và trước khi đi ngủ. Sử dụng bàn chải mềm và kem đánh răng có fluoride để làm sạch mảng bám hiệu quả.
• Dùng chỉ nha khoa để làm sạch kẽ răng, loại bỏ mảng bám. Những người mang răng giả, niềng răng cần sử dụng thêm nhíp chuyên dụng để lấy cặn ở các kẽ khó vệ sinh.
• Súc miệng ngày 2 lần với nước muối ấm pha loãng hoặc các dung dịch súc miệng chứa cồn, tinh dầu thiên nhiên sau khi ăn hay trước khi đi ngủ.
• Đặc biệt lưu ý vệ sinh răng miệng cho những người mang răng giả, nha khoa.

Việc vệ sinh răng miệng thường xuyên, đúng cách sẽ giúp loại bỏ mảng bám thức ăn, làm sạch niêm mạc miệng, ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh.

Chú ý chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý cũng góp phần quan trọng trong việc phòng tránh đẹn miệng:

• Hạn chế các thực phẩm có vị ngọt, chứa nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt. Chúng khiến lượng đường trong miệng tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.
• Hạn chế các món ăn chiên, xào, cay nóng. Thay vào đó nên ăn nhiều rau xanh, củ quả tươi. Chúng cung cấp vitamin, khoáng chất giúp tăng cường miễn dịch cho cơ thể.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày để đảm bảo độ ẩm cần thiết cho niêm mạc miệng.
• Sử dụng các sản phẩm lên men như sữa chua, kim chi… chứa nhiều vi khuẩn có lợi, tạo môi trường cân bằng tự nhiên cho đường ruột.

Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ giúp nâng cao sức đề kháng, ổn định hệ vi sinh, phòng tránh hiệu quả các bệnh về đường tiêu hóa nói chung và bệnh đẹn miệng nói riêng.

Duy trì lối sống lành mạnh

Ngoài việc đảm bảo vệ sinh và dinh dưỡng hợp lý, duy trì lối sống lành mạnh cũng rất quan trọng trong việc phòng tránh đẹn miệng cũng như các bệnh về đường tiêu hóa khác:

• Luôn giữ tinh thần thoải mái, lạc quan. Tránh căng thẳng thần kinh kéo dài do có thể khiến cơ thể tiết nhiều adrenaline, cortisol, làm suy giảm miễn dịch.
• Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm để cơ thể được nghỉ ngơi, phục hồi chức năng tốt nhất.
• Tập thể dục thể thao đều đặn 30-45 phút mỗi ngày để kích hoạt tuần hoàn máu, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
• Không hút thuốc lá và hạn chế uống bia rượu bởi chúng đều có hại cho sức khỏe, gây viêm nhiễm đường hô hấp và tiêu hóa.

Trên đây là những thông tin chi tiết về bệnh đẹn miệng, nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa, điều trị. Hy vọng những kiến thức hữu ích này sẽ giúp bạn có cách nhìn nhận đúng đắn về căn bệnh thường gặp này.

Ngoài ra, đối với người gặp tình trạng mất răng, răng hư, mẻ, vỡ dẫn đến tình trạng khó khăn khi ăn nhai, bạn có thể tìm hiểu thêm về phục hình sứ, cấy ghép Implants – những phương pháp hiện đại giúp phục hồi răng mất tại Emedic Group, giúp đem lại cho khách hàng cảm giác ăn uống thoải mái như răng thật. Các bạn hãy ĐỂ LẠI THÔNG TIN, Hệ thống Nha khoa Emedic Group sẽ liên hệ lại với bạn trong thời gian sớm nhất.